Το δέρμα μας, η ηλιακή ακτινοβολία και οι συνέπειες της έκθεσης στον ήλιο
Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο όργανο του ανθρώπινου σώματος. Αποτελείται από τρεις στιβάδες (Εικόνα 1): (α) την επιδερμίδα, η οποία είναι η εξωτερική στιβάδα, αποτελείται από κερατινοκύτταρα και προστατεύει το δέρμα και κατ’ επέκταση τον οργανισμό από επιζήμιους περιβαλλοντικούς παράγοντες, (β) τη δερμίδα, ή κυρίως δέρμα, η οποία είναι η ενδιάμεση στιβάδα, αποτελείται από ίνες κολλαγόνου και ελαστίνης προσδίδοντας στο δέρμα ελαστικότητα και (γ) το υποδόριο λίπος, ή χόριο, το οποίο είναι η εν τω βάθει στιβάδα, η λειτουργία της οποίας είναι να στηρίζει τους υπερκείμενους ιστούς.
Το δέρμα μας βρίσκεται συνεχώς κάτω από την επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων. Μεταξύ αυτών ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει θα δοθεί στην ηλιακή ακτινοβολία, συγκεκριμένα στην υπεριώδη, η οποία προκαλεί άμεσες αλλά και μακροπρόθεσμες ζημιογόνες συνέπειες.
Η υπεριώδης ακτινοβολία διακρίνεται στις υπεριώδεις ακτίνες Α (UVA), Β (UVB) και C (UVC).
H UVA ακτινοβολία έχει μεγάλο μήκος κύματος και διαπερνά την επιδερμίδα φτάνοντας στη δερμίδα (Εικόνα 2). Μακροχρόνια έκθεση προκαλεί κατακερματισμό των ινών κολλαγόνου και ελαστίνης της δερμίδας οδηγώντας έτσι στη μείωση της ελαστικότητας του δέρματος με συνέπεια τη φωτογήρανση. Η φωτογήρανση αποτελεί το υπέδαφος ανάπτυξης δερματικών βλαβών, μερικές από τις οποίες είναι κακοήθεις.
Η UVB ακτινοβολία έχει μικρό μήκος κύματος. Αλληλεπιδρά με την επιδερμίδα χωρίς να τη διαπερνά (Εικόνα 2), προκαλώντας άμεση επιφανειακή βλάβη, το λεγόμενο ηλιακό έγκαυμα. Το ηλιακό έγκαυμα εκδηλώνεται με επώδυνο ερύθημα στις εκτεθειμένες στον ήλιο περιοχές ή και με ταυτόχρονη φυσαλιδοποίηση στην πιο σοβαρή του μορφή.
Οι υπεριώδεις ακτίνες C απορροφώνται από τη ζώνη του όζοντος. Δεν φτάνουν στην επιφάνεια της γης κι έτσι δεν αλληλεπιδρούν με το δέρμα μας. Επικείμενη καταστροφή της ζώνης του όζοντος δεν αποκλείεται να μεταβάλει την παράμετρο αυτή.
Τόσο οι άμεσες (ηλιακό έγκαυμα), όσο και οι μακροχρόνιες (φωτογήρανση, καρκίνος του δέρματος) συνέπειες της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία, είναι σημαντικό να προλαμβάνονται.
Καλύτερη πρόληψη είναι η αποφυγή της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και κατά τις μεσημβρινές ώρες.
Η χρήση προστατευτικού εξοπλισμού όπως καπέλου ηλίου, γυαλιών ηλίου και ανοικτόχρωμων ενδυμάτων που να καλύπτουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιφάνεια του δέρματος κρίνεται επίσης απαραίτητη.
Όσο αφορά στη χρήση των αντιηλιακών σκευασμάτων, ιδιαίτερα στη χώρα μας, αυτή πρέπει να είναι καθημερινή ανεξάρτητα από την εποχή, την ηλιοφάνεια ή τις καθημερινές συνήθειες του ατόμου. Αυτό τεκμηριώνεται από την ιδιότητα της UVA ακτινοβολίας να διαπερνά τα σύννεφα όπως και τα διαθλαστικά μέσα (παράθυρα, γυαλιά αυτοκινήτου) ώστε να ασκεί επιζήμια δράση σε εσωτερικό χώρο ή και ακόμα υπό σκιά.
Χρήση αντιηλιακής προσώπου συνιστάται δύο φορές ημερησίως, το πρωί και το μεσημέρι, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας. Η εφαρμογή θα πρέπει να γίνεται δεκαπέντε περίπου λεπτά πριν την έκθεση στον ήλιο. Σε περίπτωση παρατεταμένης έκθεσης (π.χ. στην παραλία), η αντιηλιακή θα πρέπει να ανανεώνεται μισή ώρα μετά την έκθεση και μετά από επαφή με το νερό.
Σημαντικό είναι να γνωρίζουμε πως τα αντιηλιακά σκευάσματα δεν καθιστούν επιτρεπτή την απεριόριστη ηλιακή έκθεση, η οποία θα πρέπει να είναι ελεγχόμενη ανεξάρτητα από τη χρήση τους.
Τα χαρακτηριστικά ενός κατάλληλου αντιηλιακού σκευάσματος προσώπου είναι τα ακόλουθα:
- Ολική αντιηλιακή προστασία (κατά της UVA και UVB)
- Δείκτης αντιηλιακής προστασίας (SPF) μεγαλύτερος του 30
- Να μην είναι λιπαρής σύστασης (κατά προτίμηση να είναι σε μορφή κρέμας ή γέλης) ώστε να μην είναι φαγεσωρογόνο (οι φαγεσωρες αποτελούν στοιχειώδη βλάβη της ακμής)
- Να μην περιέχει χρωστικές (οι οποίες μπορεί να αποβούν αλλεργιογόνες)
